„Nie przynoś mi wstydu” – jak rozpoznać i uwolnić się z toksycznej dynamiki

„Nie przynoś mi wstydu.” „Żebym się nie musiał za ciebie wstydzić.”

Takie zdania słyszymy nie tylko jako dzieci. Czasem padają z ust ojca, partnera, przełożonego. Ale co one tak naprawdę znaczą? I dlaczego tak bardzo dotykają – nawet, jeśli nie czujemy wstydu?

"nie przynoś mi wstydu!" to toksyczność w relacji. IRI Jakubowska

Sytuacja 1: relacja rodzica z dorosłym dzieckiem z rodzicem dorosła kobieta i jej ojciec. Córka ma odmienne poglądy polityczne od ojca – trwa właśnie kampania prezydencka (2025). Ojciec reaguje „wstydu mi nie przynoś!”. Kobieta wycofuje się z rozmowy. Czuje się dotknięta i umniejszona.

Sytuacja 2: relacja zawodowa Przełożony prosi podwładną 45+ o przygotowanie gabinetu na spotkanie z klientem. Chodzi o posprzątanie biura. Polecenie kończy słowami ‘żebym nie musiał się za Panią wstydzić”. Kobieta czuje się nieswojo i niewygodnie po tych słowach. Jest bardziej zła niż zawstydzona.

Sytuacja 3: para w związku – partnerzy Kobieta szykuje się do wyjścia. Ma na sobie luźne spodnie i koszulę. Jej partner rzuca:– „Tak chcesz wyjść? Chcesz, żebym się musiał wstydzić za ciebie?”

Kobieta zastanawia się przez chwilę, czy rzeczywiście wygląda „źle”. W ciele czuje się ściągnięta, spięta. Emocjonalnie – raczej zirytowana niż zawstydzona. To nie pierwszy raz, kiedy partner używa takich sformułowań. Zaczyna zauważać, że za słowami o „wstydzie” kryje się coś więcej – presja, kontrola, próba ustawienia jej w ramie, która jemu pasuje.

Kto ma się wstydzić? I dlaczego??? O co tu faktycznie chodzi?

To bardzo silna i znacząca dynamika – zawiera w sobie kilka nakładających się warstw: kontrolę, wstyd systemowy, przypisanie winy i odwrócenie ról, a także dominację hierarchiczną opartą na lęku. Rozłożę to krok po kroku:

🔍 Co się tu dzieje? – warstwa po warstwie

1. Słowa: „Nie przynoś mi wstydu” – co one niosą?

To zdanie nie opisuje rzeczywistej sytuacji ani rzeczywistego uczucia. Ono reguluje zachowanie drugiej osoby poprzez wywołanie w niej emocjonalnej reakcji: winy lub wstydu.

W rzeczywistości mówi ono:

• „Twoja inność zagraża mojemu obrazowi siebie / pozycji / statusowi.”

• „Twoja niezależność mnie konfrontuje, więc chcę Cię cofnąć do zależności.”

2. Hierarchia i przerzut emocji

Ojciec jako postać autorytetu (partner, przełożony) nie przyznaje się do własnego lęku lub dyskomfortu, tylko projektuje go na kobietę jako jej winę.

Zamiast:

„Nie wiem, jak się mam wobec tego ustosunkować, bo mam inne poglądy / bo boję się, że stracę kontrolę” pojawia się: „To przez Ciebie coś jest nie tak. I masz się poprawić.”

To klasyczna dynamika przeniesienia wstydu z góry hierarchii na dół – z „ojca” na „dziecko”.

🔁 Dlaczego kobieta czuje się umniejszona, a nie zawstydzona?

Bo to już nie jest jej wstyd.

Jeśli kobieta przeszła już przez etap walki ze wstydem systemowym, może go rozpoznać jako coś, co nie należy do niej. Jej naturalna reakcja: złość, sprzeciw, irytacja – to zdrowy znak wyjścia z roli dziecka i wejścia w JA-dorosłe.

Wewnętrzne JA mówi:

„Nie ma we mnie zgody na to, żebyś traktował mnie jak przedłużenie siebie.”

🧠 Co to za dynamika psychologicznie i systemowo?

Na poziomie psychologicznym:

• Gaslighting i kontrola poprzez emocjonalny szantaż

• Próba zablokowania indywidualizacji córki/kobiety

• Odrzucenie różnicy jako zagrożenia tożsamości (u ojca/partnera)

Na poziomie systemowym:

• Ojciec traci miejsce jako dawca życia i wchodzi w rolę władcy, który domaga się posłuszeństwa.

• Kobieta jest cofana do pozycji dziecka, ale jej dorosłość już na to nie pozwala.

• Może też nieść lojalność rodową wobec kobiet, które były zawstydzane za swoją niezależność, siłę, wolność.

  
  

💡 Jak sobie z tym poradzić?

1. Uznanie dynamiki: „To nie mój wstyd”

Powtarzać sobie:

„To nie mój wstyd. To jego lęk. Jego obraz. Jego niezgoda na moją różnicę.”

2. Powrót do swojej pozycji w systemie

„Nie jestem już dzieckiem, które potrzebuje aprobaty. Mam prawo do swojej postawy.”

To może być praktykowane przez medytację z figurami rodzinnymi (np. ustawienie wewnętrzne: ja–ojciec–moja siła).

3. Zatrzymanie gry o uwagę

Ważne, by nie próbować tłumaczyć się z własnej niezależności. Każda obrona pogłębia asymetrię. Można powiedzieć (na poziomie dorosłym):

„Rozumiem, że masz inne zdanie. Ja mam swoje.”

"To nie jest temat do oceny, tylko do uznania różnicy.”

4. Odbudowa własnego miejsca

Dobrze, jeśli kobieta ugruntowuje:

• swoją przestrzeń (np. fizycznie – gabinet, biurko, projekt),

• swoje JA (np. poprzez rytuał: „Staję na swoim miejscu. Wybieram siebie. Nie oddaję się już wstydu.”) lub ustawienie: JA - moje własne miejsce (to miejsce przynależne nam z samego faktu istnienia)

✨ Podsumowanie

Słowa „nie przynoś mi wstydu” to próba zablokowania różnicy, atak maskowany jako troska i mechanizm wywoływania zależności. Jeśli kobieta nie czuje już wstydu – to znak, że:

✅ wychodzi z systemowej lojalności,

✅ JA-dorosłe się ugruntowuje,

✅ jest gotowa stanąć po stronie swojego miejsca i swojej kobiecej energii.

---

Małgorzata IRI Jakubowska – twórczyni metody IRI (Integracja Rzeczywistej Istoty), terapeutka systemowa, współautorka kart MADARY AM.

Pracuję z kobietami, które chcą odzyskać swoje miejsce w świecie, rodzie i we własnym wnętrzu. Pomagam rozpoznać, oswoić i zintegrować wewnętrzne Persony – zwłaszcza te, które przez lata milczały, wstydziły się lub walczyły o przetrwanie. Więcej o mojej pracy znajdziesz na stronie: www.malgorzataIRIjakubowska.pl